“Không gian nhà Việt Nam - Vinahouse Space” nằm giữa con đường nối hai di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn - Hội An, trên đoạn đường từ Vĩnh Điện đi Hội An, cách Tam Kỳ 45 km về phía Bắc và cách Đà Nẵng 25 km về phía Nam. 

 

Tọa lạc tại làng La Qua, phủ Điện Bàn, trấn Quảng Nam (trước kia), nay là xã Điện Minh, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, trên diện tích hơn 11.000 m2, là khu đất hình cánh cung được thiết kế dạng bậc thang tam cấp với thế tựa lưng vào núi nhân tạo.

Vinahouse Space là quần thể với 18 nếp nhà cổ xưa độc đáo nhất của người Việt và 15 công trình kiến trúc được phục dựng nguyên vẹn. Đến đây, du khách được trải nghiệm từng cung bậc cảm xúc với các không gian riêng biệt gồm: “Bảo tàng – Làng nghề truyền thống – Trạm dừng chân”. Được khởi công xây dựng từ ngày 04/04/2004 và hoàn thành vào ngày 12/12/2012, nhân dịp Festival Di sản Quảng Nam lần thứ V ngày 22/06/2013, Không gian nhà Việt Nam chính thức khánh thành và đưa vào sử dụng.

 

Đến với Vinahouse Space, du khách có thể trải nghiệm những triết lý về không gian nhà cổ xưa với những cảm nhận thú vị, bất ngờ. Gây ấn tượng đầu tiên với quý du khách là hàng cột trụ biểu bằng gỗ được thiết kế cách điệu nằm phía trước cổng vào thể hiện giá trị vững chắc của không gian truyền thống Việt. Khi đêm xuống, hàng trụ biểu lại lung linh ánh đèn, hòa với tiếng ríu rít của tiếng chim như lời mời gọi du khách bốn phương cùng về với Không gian nhà Việt Nam để một lần tìm lại ký ức xưa…

 

Dẫn vào Không gian nhà Việt Nam với ba lối đi chính theo ba kiểu kiến trúc riêng biệt: Cổng chính Môn được bố trí theo kiểu “trước cau sau chuối” mang một chút tình quê hồn hậu, chút bình yên, gần gũi của khung cảnh nhà vườn miền Trung, tạo cảm giác ấm áp nồng đượm của làng quê đất Quảng, chỉ mở cửa đón khách ở những dịp lễ hội, sự kiện lớn…thể hiện sự trân trọng và tôn kính.

 

Cổng Đông Bình Môn được mô phỏng và thiết kế cách điệu từ cổng của khu phố người Việt xưa như phố Hội An, phố Bắc Bộ hay còn được gọi là “cổng phố”. Đây là lối đi dành cho tất cả các du khách. Với hai hàng trúc vàng hai bên - loài cây tượng trưng cho khí tiết của người quân tử, sẵn lòng đón chào bạn tri kỷ, tri âm, chạy dài thẳng tắp, tạo nên ngõ trúc đưa du khách bước vào khám phá không gian bên trong.

 

Cửa Tây Bình Môn được thiết kế theo mô típ của cổng tam quan, loại cổng thường xuất hiện trước những ngôi nhà quyền quý hoặc ở chốn tôn nghiêm như ở từ đường, đình chùa miếu mạo… dùng để tiếp đón quý du khách khi đến thăm quan và viếng thăm nhà thờ tổ. Chất liệu, mô hình thiết kế, hoa văn họa tiết trang trí mô phỏng kiểu nhà rường Quảng Nam được phục dựng để làm cổng riêng dẫn vào ngôi nhà thờ tổ.

 

Bước vào khu di tích văn hóa Vinahouse Space du khách sẽ bắt gặp bảo tàng nhà cổ lớn nhất Việt Nam. Nơi đây trưng bày khá phong phú các loại hình nhà cổ Bắc – Trung – Nam: Nhà rường, nhà bát giác vọng nguyệt và cung đình Huế, vùng Bình Định – Quảng Ngãi có nhà tranh vách đất ba gian hai chái, nhà lá mái; Quảng Nam có nhà vọng nguyệt, nhà ngang ngũ gian, nhà tam quan nhị hạ; Quảng Trị có nhà ba gian và một gian tứ hạ; đất Nam Bộ có nhà một gian hai chái cổ lầu, nhà lục giác rồi nhà cổ đồng bằng Bắc Bộ, nhà ở dân tộc Cờ Tu và một số dân tộc khác ở Tây Nguyên… mỗi căn nhà một vẻ đẹp, một kiểu dáng kiến trúc, quy mô khác nhau thể hiện chiều sâu văn hóa của người Việt trên cả nước. Các giá trị văn hóa đó được lưu trữ và trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

 

Từ cổng tam quan đi vào khu vực trung tâm của không gian văn hóa Vinahouse Space là những ngôi nhà có quy mô về kích thước, mang giá trị mỹ thuật cao. Trong đó, được xem là ngôi nhà “đinh” trong bộ sưu tập bảo tàng cổ Vinahouse Space là ngôi nhà Tam gian tứ hạ (hay còn gọi là nhà 3 gian, 2 chái kép). Đây là ngôi nhà có niên đại trên 200 năm, nguyên thuộc sở hữu của gia đình bà Trần Thị Thao ở Quảng Nam, đã truyền qua sáu đời, trước đây là nhà bảy gian hai chái sau được thu nhỏ lại thành năm gian hai chái nhưng có tới 108 cột (76 cột trong nhà, 32 cột của mái che quanh nhà), rộng 12,21m; dài 17,42m; cao 5m. Đây là kiểu tam gian tứ hạ theo cách gọi của người địa phương: nhà ba gian nhưng có bốn mái “giọt tranh” được hạ thấp chung quanh, cốt nền bên ngoài thấp hơn cốt nền bên trong nhà nên gọi là “tứ hạ”. Kiến trúc cổ này được tạp chí Người đưa tin Unesco đánh giá là ngôi nhà cổ đẹp nhất và có kích thước lớn nhất miền Trung. Bên cạnh quy mô rộng lớn, ngôi nhà còn mang nét khác biệt trong nghệ thuật điêu khắc gỗ công phu tỉ mỉ và tinh tế với những họa tiết cách điệu đôc đáo. Du khách sẽ có cơ hội tìm hiểu và khám phá, nghiên cứu về một công trình kiến trúc nhà cổ đồ sộ, độc hiếm với kỹ thuật dựng nhà điêu luyện, sáng tạo và nghệ thuật điêu khắc gỗ đạt đến độ tuyệt đỉnh của những nghệ nhân tài hoa hơn hai trăm năm trước.

 

Điểm dừng thú vị tiếp theo cho du khách sẽ là nhà tranh tre một gian hai chái. Theo khảo sát của Trung tâm Bảo tồn Di sản Di tích Quảng Nam, ngôi nhà được xếp vào danh sách một trong ba nếp nhà còn lại ở Quảng Nam. Ngôi nhà này đã được phục chế trở lại và có niên đại 102 năm tuổi. Trong nhà trưng bày rất nhiều nông cụ như thúng, bồ, cối xay, cối giã, giường tre… bên hông nhà vẫn còn nguyên vẹn bếp nấu củi mà người xưa vẫn hay dùng. Kiến trúc nhà không chỉ phản ánh sự kết hợp khéo léo giữa tay nghề dựng nhà với vật liệu có sẵn ở địa phương mà còn biểu trưng của loại hình nhà ở sinh thái gần gũi với thiên nhiên, thân thiện với môi trường.

 

Tiến sâu vào Không gian nhà Việt Nam, đi từ cổng Phố chúng ta sẽ bắt gặp nhà thủy đình hồ bán nguyệt cùng là loại hình kiến trúc độc đáo nhất ở bảo tàng nhà cổ Vinahouse Space. Đây là ngôi nhà xuất hiện rất sớm từ thế kỷ XI (1030) trong quần thể kiến trúc Đền Lý Bát Đế (Đền Đô) tại làng Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Thủy đình hồ bán nguyệt ngày trước là nơi các chức sắc ngồi xem biểu diễn rối nước và từng được Ngân hàng Đông Dương thời Pháp thuộc chọn là hình ảnh in trên giấy bạc "năm đồng vàng". Ngôi nhà được phục dựng lại, đặt trên hồ bán nguyệt và nằm tại trung tâm cổng làng Bắc Bộ đúng theo lối kiến trúc vốn có của nó.

 

Góp thêm vào bộ sưu tập nhà Việt Nam này là bộ ba kiến trúc nhà nón được thiết kế rất độc đáo. Ba kiến trúc nhà hình nón lá được bố trí sát nhau tạo nên góc không gian riêng biệt cho không gian nhà Việt Nam. Nơi đây là trạm dừng chân thú vị cho quý du khách. Nhà hình nón lá nghiêng (siêu thị đặc sản miền Trung) được cách điệu qua dáng của người phụ nữ Việt đội nón lá nghiêng che… Kế tiếp là ngôi nhà hình nón lá lớn (khu hội nghị) được cách điệu từ nhiều lọ lộc bình và chiếc nón lá khổng lồ tạo nên không gian thông thoáng, công trình kiến trúc thanh thoát được làm từ các loại vật liệu truyền thống ở địa phương, thân thiện với môi trường. Nhà nón lá nhỏ (khu ẩm thực cao cấp) được cách điệu từ chiếc ấm trà xưa với thiết kế sang trọng và ấm cúng, được làm từ những vật liệu truyền thống chống chịu được với thiên nhiên khắc nghiệt.Thêm một chút thú vị cho quý khách với kiến trúc nhà cộng đồng của người Cơ Tu (khu ẩm thực truyền thống ba miền) nối tiếp với nhà nón này, tạo nên tổng thể kiến trúc độc đáo, không nơi nào có được, đây là một trong những điểm nhấn không thể bỏ qua của quý khách khi đến thăm “Không gian nhà Việt Nam – Vinahouse Space”.

 

Với chặng hành trình và trải nghiệm đầy cảm xúc qua khu bảo tàng nhà cổ, du khách có thể thưởng lãm nét đẹp cổ kính, những giá trị di sản tuyệt mỹ mà bao thế hệ người Việt đã dày công tạo dựng. Đến đây, du khách được tận mắt chiêm ngưỡng những ngôi nhà truyền thống của ba miền đất nước, cảm nhận tính đa dạng, phong phú trong kiểu dáng kiến trúc biểu lộ tính cách, thói quen, tư duy và văn hóa sống vùng miền của người xưa, đã thông minh sáng tạo để dựng nhà phù hợp với điều kiện sống ở mỗi nơi khác nhau. Nhìn vào lối kiến trúc, cách thiết kế nội, ngoại thất và bài trí không gian sinh hoạt, ăn ở, thờ cúng… có thể hiểu được tính cách, địa vị của chủ nhân đã xây dựng được “nếp nhà” - một văn hóa sống mang tính đạo đức truyền thống của tổ tiên. Vì thế, thăm quan chiêm nghiệm với Không gian nhà cổ Vinahouse Space sẽ là cơ hội để mỗi người cảm nhận sâu hơn giá trị của những ngôi nhà truyền thống, từ đó để tự hào và yêu mến hơn những sản phẩm nhà ở độc đáo đầy tính nhân văn này.

 

Nhà văn Gamzatov (Daghestan) từng nói rằng: Nếu chúng ta bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ nổ đại bác vào chúng ta. Vâng, biết tôn trọng và nâng niu những giá trị của quá khứ thì cuộc sống tương lai mới phát triển một cách tốt đẹp. Trên tinh thần đó, Vinahouse Space bằng nỗ lực hết mình, không hề mệt mỏi để xây dựng một không gian văn hóa nhằm bảo tồn phát huy những giá trị của những ngôi nhà cổ - những báu vật mà cả ngàn đời cha ông đã lao động sáng tạo miệt mài để xây dựng.

 

Cùng lễ hội “Quảng Nam - Hành trình di sản”, Không gian nhà Việt Nam sẽ là điểm dừng chân thú vị cho du khách. Sau bước chân lãng du, còn gì thú vị hơn nữa khi bạn được nhìn ngắm những nếp nhà xưa, rồi có thể thưởng thức ẩm thực ba miền đất nước với những món quà quê dân dã của mỳ Quảng, bún bò Huế, cơm hến, cơm lam…

 

Không gian nhà Việt Nam là một chốn dừng chân để du khách có dịp tìm về ký ức xưa trong tâm thế “ngồi lại bên cầu thương dĩ vãng”, thương nhớ một thời với bóng mẹ cha bên hiên nhà, bạn bè trong ngõ vắng, bên triền sông của thời thơ ấu để soi lại chính mình, yêu mãi "hơi thở" làng quê Việt Nam.