Chùa Hoàng Ân là ngôi chùa làng nhỏ, thuộc xã Hiệp Hòa, thành phố Biên Hòa. So với các ngôi chùa ở Cù lao Phố, thì chùa Hoàng Ân có quy mô kiến trúc hình chữ nhị, khiêm tốn như nép mình dưới những tán cây cổ thụ. 

 

Chùa gắn liền với câu chuyện của một đôi vợ chồng người cùi và vị sư thầy phúc đức. Chuyện kể rằng: 

 

Nguyên chùa làng Hoàng Ân nhỏ bé xưa có vị sư già sớm khuya kinh kệ cầu phước cho dân làng. Một hôm, trời nhá nhem tối, vị sư già cùng đệ tử đang tụng kinh thì có một đôi vợ chồng từ xa đến xin trú qua đêm. 

 

Dưới ánh sáng tờ mờ, trông vẻ khoắc khoải của họ, nhà sư mở lòng từ bi đón nhận. Đêm ấy, vợ chồng kia xin vị sư già cho họ được đàm đạo. Hai người kể sự tình vì không có con cháu và ý nguyện phát tâm nên xin ở lại chùa làm công quả cho đến khi chết. Thấy họ tâm tốt, ý lành nên sư thầy cho đôi vợ chồng kia nương náu nơi cửa Phật. 

 

Thời gian thấm thoát được ba năm kể từ ngày vợ chồng kia đến ở chùa. Thấy họ siêng năng, cần mẫn trong công việc làm công quả nên sư thầy có lời khen. Nhưng khi ấy, đôi vợ chồng khóc nức nở. Thấy sự lạ, vị sư già gạn hỏi nguyên do. Họ kể hết sự tình nên nhà sư mới biết cả hai đều bị bệnh phong (cùi). 

 

Thấy hoàn cảnh thương tâm, không muốn cho những người xung quanh dị nghị, xa lánh, nhà sư bèn làm một cái chòi nhỏ cạnh chùa cho hai vợ chồng ra đó tá túc. Bệnh tình của hai người khởi phát và càng nặng thêm, họ không làm gì được nên ẩn ở chòi trông chờ vào thức bố thí của chùa hằng ngày. Hằng ngày, đích thân nhà sư đem cơm cho vợ chồng kia. 

 

Ngày kia, trong làng có tang, nhà sư phải đi cúng. Trước khi đi, ông dặn đệ tử nhớ đem cơm thế ông cho hai vợ chồng kia rồi đi ngay vào chùa. Khi đem cơm đến không được tỏ thái độ xem thường họ. Trưa hôm đó, người đệ tử đem cơm đến. Nhìn thấy hai vợ chồng kia phong cùi ghẻ lỡ, người đệ tử tỏ cái nhìn gớm ghiếc, xem thường. Cơm được người đệ tử đưa qua một cái lỗ nhỏ bằng cành cây. 

 

Thấy vậy, đôi vợ chồng kia tủi thân, nghĩ phận mình bị khinh miệt không nên sống nữa. Hai người cố lết ra cái giếng gần đó và gieo mình cùng chết. 

 

Trong chùa và dân làng biết tin ra với xác lên. Vị sư già về thấy người ta đang tẩm liệm. Nhìn kỹ, thấy xác của người chồng thiếu một ngón chân, người vợ thiếu một ngón tay. Nhà sư bèn ra giếng và nhặt được, đem vào rửa sạch sẽ, phơi khô và cất giữ trong một cái hũ để thờ trong chùa. 

 

Những ngày nhà sư  sắp viên tịch, ông dặn dò đệ tử: Phải giữ cái hũ cho thật kỹ. Hai mươi năm sau, đúng vào ngày, giờ, tháng như vậy sẽ có khách đến viếng chùa, nên đưa cái hũ này cho họ.

 

Người đệ tử giữ lời khuyên và làm theo. Đúng thời gian như sư tổ dặn, người đệ tử xưa trở thành vị sư trụ trì kế tiếp đón một đôi thanh nam nữ tú đến viếng chùa. Họ xin bái kiến Phật và Tổ sư. Đứng nhìn họ lạy Phật, sư trụ trì thấy bàn chân người thanh niên thiếu một ngón chân, thiếu nữ thiếu một ngón tay. Hớ lời Tổ dặn, ông bèn đem cái hũ đưa cho đôi thanh niên và nói: 

Đôi thanh niên nam nữ ngạc nhiên nhận lấy hũ. Họ mở ra và thấy trong đó có một ngón chân và một ngón tay. Họ đem gắn vào bàn chân, bàn tay thiêu ngón của mình thì vừa vặn, dân tộc thịt kéo liền lại nguyên vẹn. 

 

Đêm ấy, họ xin ở lại chùa. Họ cùng sư trụ trì nói chuyện. Khi kể về gốc tích của nhau, sư trụ trì mới biết họ chính là công chúa và hòang tử của một vương quốc xa đến viếng. Có thể họ là hậu thân của đôi đôi vợ chồng bị bệnh phong xưa kia từng trú náu nời nhà chùa. 

 

Chuyện cũ kể lại cho nhau, vị sư trụ trì và đôi vợ chồng kia đều cảm thấy thanh thản. Họ cùng hướng về Phật và Tổ sư tạ ơn lòng từ bi, thể nguyện lòng thành cho chí nguyện thiện an. 

 

Câu chuyện cứ thế được truyền tụng trong dân gian như bài học về lòng từ bi hỉ xả của Phật và cách đối ứng tâm thành của con người.